Gatunki inwazyjne na konferencji OFI w Singapurze

Piękne w akwarium i w hodowli, a w naturze niebezpieczne dla ludzi, zwierząt i roślin. Zagrożenie inwazyjnymi gatunkami obcymi w różnym stopniu dotyczy niemal wszystkich krajów świata

Ich tematowi poświęcona była jednodniowa konferencja, zorganizowana przez Ornamental Fish International 30 maja w Singapurze, podczas największych na świecie specjalistycznych targów akwarystyki dekoracyjnej Aquarama 2009.

Ornamental Fish International (OFI) – światowa organizacja handlowa branży akwarystyki dekoracyjnej zrzesza około 195 organizacji członkowskich w 46 krajach, wliczając wszystkie będące głównymi importerami i eksporterami dekoracyjnych zwierząt wodnych. Bardzo niewiele krajów świata nie eksportuje ani nie importuje ryb i innych gatunków zwierząt ozdobnych, co sprawia, że problem inwazyjnych gatunków obcych dotyczy niemal całego świata. Świadomość go jest jednak niewielka, czego konsekwencją jest fakt, że zaledwie kilka krajów ma prawo regulujące ten aspekt działalności. W większości państw prawie nie istnieje świadomość potencjalnego zagrożenia ze strony obcych gatunków.

Tymczasem Milenijna Ocena Ekosystemu wskazuje obce gatunki inwazyjne jako jeden z pięciu czynników wpływających na utratę bioróżnorodności. Według jednego z najnowszych raportów, do 2050 roku może zniknąć nawet 11 proc. bioróżnorodności lądowej naszej planety. Koszty ekonomiczne tego procesu, przy tym chociażby jakie korzyści ludzie czerpią z lasów, do roku 2050 mogą wynieść do 5 proc. rocznego światowego PKB.

Nie tylko w akwarium

Niektóre z obcych gatunków uważanych za inwazyjne są tylko potencjalnie inwazyjne, natomiast inne roznoszą pasożyty i choroby. Nie ograniczają się wyłącznie do organizmów żyjących w akwariach. Są wśród nich rośliny oraz różne zwierzęta, np. hipopotamy w Ameryce Południowej, szopy, lisy, króliki, gęsi egipskie i szpaki czy salmonidy wprowadzone w celach konsumpcyjnych i wędkarskich na całym świecie.

Szacuje się, że gatunków negatywnie wpływających na różnorodność biologiczną jest nawet około 30 tys.

W samej Europie obcych gatunków jest ponad 11 tys., 10 proc. z nich uznanych zostało za inwazyjne. Koszt, który w związku z ich istnieniem ponoszą kraje Unii Europejskiej, szacowany jest na 12 mld euro, z czego aż 2 mld przypadają na samą Wielką Brytanię. W USA ta kwota sięga 120 mld euro.

Globalna Baza Gatunków Inwazyjnych (Global Invasive Species Database) powstała w 2001 roku, służy wymianie danych i informacji, zawiera dane o różnych gatunkach – od mikroorganizmów po rośliny i zwierzęta. Przygotowana przez ekspertów, na razie zawiera profile 660 gatunków inwazyjnych. Rocznie przybywa w niej 50 nowych profili i wprowadzanych jest 50 aktualizacji.

Australia i Singapur

Australia i Singapur to kraje, którym przypisać można wysoką świadomość i jednocześnie zagrożenie, jeżeli chodzi o inwazyjne gatunki obce.

Wiele gatunków dostępnych w Singapurze i trafiających na eksport pochodzi z tropikalnych i subtropikalnych obszarów Ameryki Południowej, Afryki, Australii i południowo-wschodniej Azji. Są wśród nich m.in. żółw czerwonolicy, płaszczka (Potamotrygon motoro), trygon motoro, arowana azjatycka, ślimak (Pomacea canaliculata), pielęgnica mayan (Cichlasoma urophthalmus) czy tilapia.

Australia ma jedne z najbardziej restrykcyjnych przepisów importowych na świecie, mimo to unikalne australijskie środowiska wodne zaczęły być zagrożone przez obce gatunki ozdobne.

Najbardziej groźne to m.in. rozprzestrzeniająca się w całej Australii i zajmująca miejsce wielu rodzimych gatunków gambuzja pospolita, europejski karp (Cyprinus carpi) i tilapia, a spośród

ryb przemycanych do Australii azajtycka arowana, niektóre gatunki zębaczy, belona i trygon.

Jak uratować bioróżnorodność?

Globalne wyzwania potrzebują globalnych rozwiązań. Inwazyjne gatunki obce stają się istotnym tematem dla Światowej Organizacji Handlu, Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin, Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt czy Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem CITES. Rok 2010 zostanie ogłoszony Międzynarodowym Rokiem Różnorodności Biologicznej. Już w tym roku problemowi obcych gatunków inwazyjnych Konwencja o różnorodności biologicznej zadedykowała przypadający 22 maja Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej.

Kluczem do zapobiegania rozprzestrzenianiu się inwazyjnych gatunków obcych jest – zdaniem ekspertów – przede wszystkim wiedza. Odpowiedzi na takie pytania, jak: które gatunki są inwazyjne? gdzie się pojawiają? jak się rozprzestrzeniają? jakie powodują szkody? pomogą – w opinii ekspertów – zatrzymać lub zmniejszyć negatywny wpływ tych gatunków. Kontrola przez ciągłe badania, opracowywanie strategii działania w przypadku poszczególnych gatunków, studia przypadków i wnioski z dotychczas zgromadzonych doświadczeń to niezbędna wiedza w walce z gatunkami inwazyjnymi. Jeszcze cenniejsze są działania praktyczne, bez których zasoby wiedzy nie będą w stanie przynieść efektów. Pierwszym krokiem wskazywanym przez ekspertów jest zastąpienie egzotycznych gatunków obcych rodzimymi, co jest możliwe w wielu krajach. Kolejne to wprowadzenie, najlepiej już w szkołach, programów edukacyjnych dotyczących szkód, jakie gatunki obce mogą powodować w ekosystemach, oraz stworzenie bezpłatnego lub taniego systemu utylizacji niechcianych zdrowych i chorych zwierząt, zwłaszcza akwariowych.

Autor: Ilona Niebał
Źródło: Pet Market

Gatunki inwazyjne – co to takiego?

Inwazyjne gatunki obce to zwierzęta, rośliny lub inne organizmy, które – wprowadzone do danego obszaru – mogą w sposób niekontrolowany rozprzestrzeniać się i powodować szkody w różnorodności biologicznej, przyrodzie, ekosystemach, zdrowiu ludzi lub zwierząt czy gospodarce kraju.

Zgodnie z definicjami zaproponowanymi przy opracowaniu „Europejskiej strategii dotyczącej inwazyjnych gatunków obcych” (European Strategy on Invasive Alien Species), przyjętej przez strony Konwencji Berneńskiej w grudniu 2003 roku, za gatunek obcy uważa się gatunek, podgatunek lub niższy takson przeniesiony poza zasięg, w którym występuje on lub występował w przeszłości w sposób naturalny, włącznie z częściami, gametami, nasionami, jajami lub propagulami tego gatunku, dzięki którym może przeżywać i rozmnażać się. Zdolność do tworzenia samorozradzających się populacji na nowo zajętym terenie jest istotnym warunkiem inwazyjności danego organizmu.

Obce gatunki w Polsce

Obecnie liczba gatunków obcych roślin, zwierząt i grzybów występujących w Polsce wynosi 1061. Ich baza tworzona i uzupełniana jest od 1999 roku w Instytucie Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Dla części gatunków opracowane są sposoby kontroli ich liczebności, a także dostępne informacje o ich biologii, przyczynie, miejscu i czasie wprowadzenia ich do Polski, obecnym